میراث علمی امام حسیناز امام حسین علیه السلام همانند برادر بزرگوارشان امام حسن علیه السلام به خاطر شرایط سیاسی، میراث علمی چندانی وجود ندارد. ۱ - توصیف دوران امام حسینامام حسین علیه‌السّلام یکی از امامانی است که به دلیل شرایط سیاسی دوران امامتش، همانند برادر بزرگوارش [امام حسن علیه السلام، میراث علمی ایشان، فراوان نیست تا آن جا که علامه سید محمد حسین طباطبایی رحمه الله، منکر نقل حدیث فقهی از ایشان شده است. [۱]
الموضوعات، ابن الجوزی، ج۱، ص۲۹.
[۲]
الوضع فی الحدیث، ج۱، ص۲۷۳-۲۷۹.
[۳]
الموضوعات فی الآثار والاخبار، ص۱۵۳.
هر چند این سخن، قدری مبالغه آمیز می‌نماید؛ لیکن پژوهش‌های ما نیز تا حد بسیاری، آن را تایید می‌کند.۲ - سخت‌ترین دوران اهل بیتدوران حکومت معاویه و فرزندش یزید، سخت‌ترین دوران برای خاندان رسالت بود. امامت سید الشهدا، امام حسین علیه السلام، حدود ده سال (از صفر سال ۵۱ تا محرم سال ۶۱ هجری) طول کشید و بیش از نه سال آن در زمان حکومت معاویه بود. ۲.۱ - اقدامات معاویهمعاویه، برای از بین بردن زمینه‌های سیاسی ـ اجتماعی محبوبیت خاندان رسالت ـ که به طور طبیعی در جامعه اسلامی در حال گسترش بود ـ، نهایت تضییقات را در مورد ارتباط مردم با دو یادگار پیامبر خدا (امام حسن و امام حسین علیهماالسلام) به اجرا گذاشت. وی علاوه بر دستور العمل‌هایی که مبنی بر تعقیب، شکنجه و قتل و آزار پیروان اهل بیت علیهم‌السّلام صادر کرد، آنان را از حقوق شهروندی نیز محروم نمود و حتی سهم آنان را از بیت المال، قطع کرد. [۵]
دانش نامه امیرالمؤمنین علیه السلام، ج۱۱، ص۳۴۳-۳۶۶.
این اقدام خطرناک، افزون بر ضربه‌ای که از نظر سیاسی بر حکومت اصیل اسلامی وارد ساخت، ضربه مهلکی بود بر حوزه معارف حقیقی اسلام ناب. از سوی دیگر، سیاست ممنوعیت عمومی کتابت و تدوین حدیث و به دنبال آن، راه یابی اسرائیلیات و داستان‌های عجیب و غریب توسط قصه گویان و احبار تازه مسلمان به صحنه فرهنگی جامعه اسلامی، [۶]
سرگذشت شهید جاوید، رضا استادی، ص۵۳۵.
زمینه مهجور ماندن علمای راستین و در راس آنان، اهل بیت پیامبر خدا را به شدت افزایش داد. سیاست دین زدایی معاویه تا بدان جا پیش رفت که درصدد حذف نام پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم برآمد؛ زیرا از شنیدن مکرر نام ایشان در اذان، احساس ناراحتی می‌کرد! از این رو، با ترویج روایاتی مجعول در تشریع اذان، کوشید تا زمینه را برای جایگزین ساختن چیزی دیگر به جای اذان، فراهم کند؛ اما با موضع گیری‌های اهل بیت علیهم‌السّلام موفق نشد. [۷]
دانش نامه میزان الحکمه، ج۲، ص۳۵۲-۳۵۴ (مدخل «اذان»).
۳ - نتیجه گیریبدیهی است در چنین فضای سیاسی ای، کمتر کسی حاضر می‌شود برای شنیدن حدیث و یا نقل آن از امام حسین علیه‌السّلام و یا برادر بزرگوارش، زندگی خود را به خطر بیندازد. البته این، به معنای بسته بودن راه بهره گیری از دریای علم و حکمت از امام علیه‌السّلام نیست. بی تردید، نزدیکان و یاران خاص ایشان و بویژه امام پس از او (فرزندش امام زین العابدین علیه السلام) احادیث فراوانی از او شنیده بودند که بخشی از آنها هم اکنون به ما رسیده است؛ اما بر اساس حدیث منقول از امام رضا علیه السلام، عامه مردم (غیر شیعه)، جز در یک مورد، مسئله‌ای از ایشان و برادرش اخذ نکردند: ما رایت الناس اخذوا عن الحسن والحسین علیهماالسلام الا الصلاة بعد العصر وبعد الغداة فی طواف الفریضة. [۸]
شرح نهج البلاغة، ج۱۱، ص۴۳.
[۹]
دانش نامه امیرالمؤمنین علیه السلام، ج۱۱، ص۳۴۳-۳۶۶.
ندیدم که مردم (اهل سنت)، از حسن و حسین علیهماالسلام جز حکم به جواز نماز خواندن بعد از نماز عصر و نماز صبح در نماز طواف واجب، چیزی اخذ کرده باشند.۴ - پانویس
۵ - منبعنامه امام حسین علیه السلام، ری شهری، ج۱، ص۸. |